Ο φόβος αφορά μια διανοητική εκτίμηση ενός απειλητικού ερεθίσματος. Όταν λέει κάποιος ότι φοβάται, αναφέρεται γενικά σε ένα σύνολο συνθηκών που δεν είναι παρούσες, αλλά μπορούν να συμβούν κάποια στιγμή στο μέλλον. Έτσι ο φόβος θεωρείται «λανθάνων». Ο φόβος ενεργοποιείται, όταν το άτομο εκτίθεται είτε σωματικά είτε ψυχολογικά στην κατάσταση εκείνη που θεωρεί απειλητική. Όταν ο φόβος ενεργοποιείται, βιώνει άγχος και τότε ο φόβος είναι η εκτίμηση του κινδύνου. Ταυτόχρονα μπορούν να προκληθούν και άλλα ποικίλα συμπτώματα του αυτόνομου νευρικού συστήματος όπως ταχυκαρδίες, εφίδρωση, τρέμουλο.
Ο φόβος κάποιου ενεργοποιείται όσο πλησιάζει στην απειλητική κατάσταση. Πράγματι μπορεί κάποιος να νιώσει φόβο μόνο μιλώντας ή μόνο κάνοντας σκέψεις για την επικίνδυνη κατάσταση. Η εμμονή στο φόβο μπορεί να κάνει μια απειλητική κατάσταση περισσότερο φανερή και άμεση, δηλαδή φέρνει τον κίνδυνο στο εδώ και τώρα.
Συχνά υπάρχει μια σημαντική αλλαγή στις αντιδράσεις του ατόμου κατά την αναμονή του κινδύνου και κατά την αντιμετώπισή του. Καθώς βιώνει κανείς την κατάσταση κινδύνου μπορούν να ενεργοποιηθούν συμπεριφορές αντίδρασης σε έκτακτες καταστάσεις, όπως φυγή, συστολή, λιποθυμία, αντιδράσεις που θεωρούνται πρωτόγονες και που χρησιμοποιούνται, όταν βιώνει κανείς μια «απειλή» ή «επίθεση».
Ο θυμός από την άλλη είναι μια συναισθηματική αντίδραση που προκαλείται από κοινωνικές συνθήκες που εμπεριέχουν απειλή ή παρεμπόδιση και ματαίωση στόχων. Περιλαμβάνει υποκειμενικά συναισθήματα που μπορεί να ποικίλλουν σε ένταση, όπως ήπιο εκνευρισμό μέχρι και την έντονη οργή και το μένος.
Μπορεί να είναι ένα παροδικό συναίσθημα που συνδέεται με την παρούσα κατάσταση και αυξομειώνεται χρονικά, ανάλογα με το πώς αντιλαμβάνεται το άτομο την απειλή ή την παρεμπόδιση-ματαίωση των στόχων του. Μπορεί όμως να είναι σταθερός στο χρόνο και στις καταστάσεις, ως μια ψυχική προδιάθεση.
Αφού διεγερθεί ο θυμός μετά από ένα προκλητικό ερέθισμα, αυτός μπορεί να εκφραστεί με τρεις τρόπους:
-είτε με την εξωτερίκευση, δηλαδή εκδηλώνεται με λεκτικές εκφράσεις, με εκφράσεις προσώπου, με σωματικές χειρονομίες και άλλες επιθετικές κινήσεις,
– είτε με την εσωτερίκευση, δηλαδή ο θυμός καταστέλλεται και απωθείται, δηλαδή το άτομο βιώνει το θυμό, αλλά συνειδητά επιλέγει να μην τον εκφράσει.
– είτε με τον έλεγχο, δηλαδή το άτομο προσπαθεί να διατηρήσει την ψυχραιμία και την ηρεμία του. Σε αυτό τον βοηθά η χρήση μιας περισσότερο γνωστικής και λιγότερο παρορμητικής προσέγγισης, όσον αφορά την επίλυση του προβλήματος του.
Τις τελευταίες μέρες, είμαστε αντιμέτωποι με μια δύσκολη απόφαση. Ένα απλό ερώτημα «ναι ή όχι» έχει προκαλέσει μεγάλη σύγχυση και ανάμεικτα συναισθήματα στους περισσότερους από εμάς. Πολλοί αναφέρουν ότι το «ναι» αναφέρεται στο φόβο που νιώθουμε τα τελευταία χρόνια για το παρόν και το μέλλον και ότι το «όχι» έχει να κάνει με το θυμό μας μετά από τόση λιτότητα και ανοχή. Όπως και να έχει, οι συνθήκες είναι εξαιρετικά δύσκολες για όλους, χωρίς να γνωρίζει κανείς πραγματικά πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα είτε επικρατήσει το ναι είτε επικρατήσει το όχι.
Ας μην ξεχνάμε όμως, μια βασική βιολογική αρχή, ότι δηλαδή τα συναισθήματα προετοιμάζουν και κινητοποιούν τους οργανισμούς για δράση ως απάντηση στις αλλαγές του περιβάλλοντος του. Το κάθε συναίσθημα λοιπόν παράγει ένα κίνητρο και τα κίνητρα παράγουν δυνατότητες για δράση.
Το σημαντικότερο λοιπόν είναι να παραμείνουμε ενωμένοι, χωρίς στεγανά στη σκέψη μας, χωρίς δυσαρέσκεια για την άποψη του διπλανού μας, γιατί από τη Δευτέρα και μετά όλοι μαζί θα ζήσουμε αυτό που θα συμβεί.
Έλενα Χριστοπούλου
autognosia.gr 