Ιδεοψυχαναγκασμοί και Καταναγκασμοί

Οι ιδεοψυχαναγκασμοί και οι καταναγκασμοί μπορούν να εμφανιστούν ως φυσιολογικά και ως μη φυσιολογικά φαινόμενα. Παρόλα αυτά πότε ένας ιδεοψυχαναγκασμός ή καταναγκασμός γίνεται παθολογικός; Και πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά αυτές τις συνθήκες, όταν προκαλούν σημαντική δυσφορία στο άτομο και παρεμβαίνουν καθημερινά στην λειτουργικότητά του;

Τα κύρια χαρακτηριστικά της ΙΔΨ είναι οι επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή / και στερεοτυπικές συμπεριφορές μεγάλης έντασης που απαιτούν χρόνο (>1 ώρα την ημέρα) ή προκαλούν σημαντικό άγχος ή δυσλειτουργικότητα. Οι ιδεοψυχαναγκασμοί είναι μη αποδεκτές, ανεπιθύμητες, παρεισφρητικές και επαναλαμβανόμενες σκέψεις και εικόνες που συνδέονται με υποκειμενική αντίσταση, είναι δύσκολο να ελεγχθούν και γενικά προκαλούν δυσφορία, ακόμη και αν το άτομο που έχει αυτές τις σκέψεις μπορεί να αναγνωρίσει το παράλογό τους. Το περιεχόμενό τους συχνά εστιάζεται σε  ενοχλητικά, αποκρουστικά ή ακόμη παράλογα θέματα σχετικά με βρωμιά και μόλυνση, επιθετικότητα, αμφιθυμία, μη αποδεκτές σεξουαλικές πράξεις, θρησκευτικού περιεχομένου και τάξης, συμμετρίας και ακρίβειας.

Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες, στερεοτυπικές συμπεριφορές ή νοητικές πράξεις που συνήθως εκτελούνται ως αντίδραση σε έναν ιδεοψυναγκασμό προκειμένου να προληφθεί ή να μειωθεί το άγχος ή η δυσφορία. Ο καταναγκασμός γενικά συνοδεύεται από μια ιδιαίτερα έντονη παρόρμηση να εκτελέσει κανείς την τελετουργία με αποτέλεσμα μια μειωμένη αίσθηση εκούσιου ελέγχου πάνω στο τελετουργικό. Συχνά το άτομο προσπαθεί να αντισταθεί, αλλά στο τέλος ενδίδει στην ισχυρή παρόρμηση να εκτελέσει την τελετουργία. Το πλύσιμο, ο έλεγχος, η επανάληψη συγκεκριμένων συμπεριφορών ή φράσεων, η τακτοποίηση (επανατοποθέτηση αντικειμένων για αποκατάσταση της ισορροπίας ή της συμμετρίας), η συγκέντρωση και οι νοητικές τελετουργίες (π.χ. επανάληψη συγκεκριμένων προληπτικών λέξεων, φράσεων ή προσευχών) είναι οι πιο συνηθισμένοι καταναγκασμοί.

Η πλειοψηφία των ατόμων με ΙΔΨ βιώνουν, σε μια αρκετά πρώιμη και ύπουλη έναρξη στην εφηβεία ή στην αρχή της ενηλικίωσης, ένα συνδυασμό ιδεοψυχαναγκαστικών και καταναγκαστικών συμπτωμάτων, που εδραιώνονται κατά τη διάρκεια περιόδων άγχους και πιθανότατα υποχωρούν κατά τη διάρκεια περιόδων σχετικής σταθερότητας.

Αυτό το μοτίβο επιδείνωσης και βελτίωσης των συμπτωμάτων μπορεί να συνεχιστεί για χρόνια, μέχρι που η έντασή τους θα εξελιχθεί στο σημείο που το άτομο θα αναζητήσει τελικά θεραπεία.

                                                                                                                                                                                 Χριστοπούλου Έλενα

ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια