H γνωστικο-συμπεριφορική θεραπεία βοηθάει τους ασθενείς να κατανοήσουν καλύτερα τη φύση της διαταραχής τους, προκειμένου να σκεφτούν και να δράσουν ανάλογα, καθοδηγώντας τους να ξεπεράσουν τον κίνδυνο και την αβεβαιότητα που αισθάνονται.Tα ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα μπορούν να μειωθούν αν οι ασθενείς α) αλλάξουν τον τρόπο που ερμηνεύουν τις παρείσακτες σκέψεις τους ως απειλητικές και β) σταματήσουν να εκτελούν συμπεριφορές ουδετεροποίησης που έχουν ως αποτέλεσμα να συντηρούν τις λανθασμένες πεποιθήσεις.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση της ΙΔΨ περιλαμβάνει τέσσερα κύρια μέρη: την αρχική προετοιμασία για τη θεραπεία, την απόκτηση δεξιοτήτων αντιμετώπισης, την έκθεση με παρεμποδισμό της αντίδρασης και την πρόληψη της υποτροπής.
Η αρχική προετοιμασία για τη θεραπεία έχει ως κύριους στόχους την ανάπτυξη της θεραπευτικής σχέσης, την διεξοδική εξέταση του προβλήματος του πελάτη και την ανάπτυξη ενός εξατομικευμένου θεραπευτικού σχεδίου. Η θεραπεία σχεδιάζεται έτσι ώστε να διαχειριστεί βαθύτερες πυρηνικές πεποιθήσεις του ατόμου γύρω από το φόβο, το θυμό, την κριτική, την απόρριψη και την απώλεια ελέγχου. Επίσης, αναλύει τους περιστασιακούς παράγοντες που συντηρούν την εκδήλωση της Ι.Δ.Ψ., τους κοινωνικούς παράγοντες που την επηρεάζουν και τις προσαρμοστικές αντιδράσεις που επιλέγει ο πελάτης.
Η απόκτηση δεξιοτήτων αντιμετώπισης χρειάζεται για να βοηθήσει το άτομο να αλλάξει τις στερεοτυπικές συμπεριφορές του, να αντιμετωπίσει τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος και την έντονη δυσφορία που νιώθει. Ως κύριες τεχνικές αναφέρονται η εκπαίδευση στη χαλάρωση, οι προσωπικές δηλώσεις αντιμετώπισης και η γνωστική αναδόμηση.
Αφού το άτομο με Ι.Δ.Ψ. καταφέρει να αποκτήσει και να εφαρμόζει αρκετές δεξιότητες αντιμετώπισης, το επόμενο βήμα είναι να αρχίσει να εκτίθεται σε δύσκολες καταστάσεις. Η θεραπεία έκθεσης έχει ως στόχο να τοποθετήσει το άτομο σε δύσκολες καταστάσεις που του δημιουργούν συναισθηματική δυσφορία, χωρίς όμως να του προσφέρεται η δυνατότητα διαφυγής ή αποφυγής, ενώ παράλληλα παρεμποδίζεται η καταναγκαστική του αντίδραση. Για να διευκολυνθεί ο πελάτης κατά τη θεραπεία έκθεσης, καλό είναι να κατανοήσει πρώτα το σκεπτικό της διαδικασίας, όπως επίσης να του καταστεί σαφές ότι με τον καιρό η στερεοτυπική του συμπεριφορά θα εξασθενήσει. Οι συνεδρίες έκθεσης θα πρέπει να διέπονται από μια ιεραρχία, όπου θα έχει τη δυνατότητα ο πελάτης να ξεκινήσει με έργα, τα οποία είναι σχετικά εύκολα στην αρχή και όπου μπορεί να διαχειριστεί το άγχος που τα συνοδεύει. Αυτός ο βαθμός δυσκολίας σταδιακά θα κλιμακώνεται, με βάση όμως πάντα τον ατομικό ρυθμό του πελάτη. Απαραίτητη βέβαια συνθήκη για τις συνεδρίες έκθεσης είναι ο παρεμποδισμός της στερεοτυπικής αντίδρασης του. Η θεραπεία έκθεσης μπορεί να γίνει και in vivo και στη φαντασία του πελάτη και βέβαια και ανάμεσα στις συνεδρίες ως άσκηση για το σπίτι.
Για να ολοκληρωθεί μια θεραπευτική παρέμβαση για την αντιμετώπιση της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής, είναι σημαντικό ο θεραπευτής να φροντίσει να σχεδιάσει ένα πρόγραμμα με στόχο την πρόληψη της υποτροπής. Τα θεραπευτικά οφέλη είναι πιο εύκολο να διατηρηθούν στο πέρασμα του χρόνου, αν μάθει ο πελάτης να αναγνωρίζει τις καταστάσεις υψηλού κινδύνου, να μπορεί να υπομένει περιστασιακές υποτροπές και να αντιμετωπίζει τις δύσκολες καταστάσεις ως ευκαιρίες για πρακτική και τελειοποίηση των δεξιοτήτων αντιμετώπισής του.
Η αποτελεσματική θεραπεία, λοιπόν, βοηθάει στην κατανόηση των απειλητικών παρεισφρητικών σκέψεων και έχει ως αποτέλεσμα την αντιμετώπιση των καταναγκασμών.
Χριστοπούλου Έλενα
ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια
autognosia.gr 